Koning Willem-Alexander sloot zijn troonrede af met een oproep om in deze uitdagende tijden van groeiende tegenstellingen en verloren vertrouwen in de politiek, te werken aan maatschappelijke vernieuwing. Jaap Jongejan, directeur- bestuurder van Stichting SBI, ziet hierin een rol voor De Raad voor Duurzame Medezeggenschap, een OR die waarde toevoegt aan de medewerkers, de organisatie en daarmee aan de samenleving.
Drijvende kracht
Jaap Jongejan: “Het blijft opvallend dat in iedere miljoenennota ondernemers en ondernemingen een prominente rol hebben, maar er geen woord in staat over ondernemingsraden. Dit terwijl een ondernemingsraad een heel sterk orgaan is dat zorgt voor betere samenwerking binnen de organisatie. Ondernemingen vormen de drijvende kracht van onze economie en samenleving. De OR staat dicht bij de mensen en zorgt voor verbinding van de boardroom en medewerkers op de werkvloer.”
OR als samenleving in het klein
Jongejan vergelijkt een organisatie met een samenleving in het klein, die op kleinschaliger niveau te maken heeft met dezelfde complexiteit die in het land en zelfs in de wereld spelen. “Naast de ‘gewone’ organisatie-uitdagingen, worden organisaties, net als in de maatschappij, geraakt door de effecten van crises als de oorlog in de Oekraïne, de hoge gasprijzen, inflatie en het terugdringen van het stikstofprobleem. In de maatschappij is een tendens gaande van groeiende tegenstellingen en wantrouwen in de politiek, waardoor het gevoel afneemt iets aan de problemen te kunnen doen. Er mist een perspectief op waar we als samenleving naartoe gaan.”
Dicht bij mensen
In een organisatie is de visie en missie vaak wél duidelijk en is er veel meer een gevoel van verbondenheid, stelt Jongejan. “Maatschappelijke uitdagingen die de organisatie raken, zoals stijgende armoede onder huishoudens kunnen worden gesignaleerd en ook worden aangepakt. Het kabinet komt met een ongekend fors maatregelenpakket van 17 miljard euro voor de lage en middeninkomens, maar daarmee kunnen niet alle prijsstijgingen voor iedereen worden gecompenseerd. De ondernemingsraad kan, omdat hij dicht bij de mensen staat, de grootste uitdagingen in kaart brengen en onderzoeken waar de mogelijkheden liggen om medewerkers die het toch niet bolwerken te helpen. Je kunt stellen dat de werkgever dit moet doen, maar je kunt ook besluiten om dit juist met elkaar te doen.”
OR in transitie
Deze uitdagende tijd vraagt om een nieuwe, actieve vorm van medezeggenschap waarin de kracht van de OR invloedrijker is. Stichting SBI heeft een nieuwe vorm ontworpen: De Raad voor Duurzame Medezeggenschap. Binnenkort zullen verschillende ondernemingsraden worden begeleid om de transitie te maken naar deze nieuwe vorm.
Slagkracht vergroten
Jongejan: “Door een Raad voor Duurzame Medezeggenschap in te stellen, krijgt een ondernemingsraad meer slagkracht om de verbinding met de werknemers te verbeteren, duurzaam te denken en te doen en beter in te spelen op de complexiteit die de snel veranderende wereld met zich meebrengt.”
Kort samengevat houdt de Raad voor Duurzame Medezeggenschap zich bezig met drie vraagstukken:
1) Hoe gaan we om met de toenemende complexiteit in de wereld, die ook de organisatie raakt?
2) Hoe denkt en handelt de medezeggenschap duurzaam?
3) Hoe verbindt de OR zich met de achterban?
Sociale functie
De Raad voor Duurzame Medezeggenschap stimuleert ook dat mensen meer naar elkaar omkijken. “We hebben lang gedacht dat alles maakbaar is en mensen verantwoordelijk zijn voor hun eigen leven, maar je kunt door verschillende factoren ondersteuning nodig hebben van de overheid, van elkaar. Door de groeiende ongelijkheid zijn er steeds meer mensen die niet meer mee kunnen doen met de maatschappij, omdat ze bijvoorbeeld het zwembad en de sportclub niet meer kunnen betalen.”
Oplossingen
Maar wat kan een Raad voor Duurzame Medezeggenschap concreet doen om medewerkers die te maken krijgen met uitdagingen te helpen? Jongejan: “De OR kan bijvoorbeeld vijf onderwerpen in kaart brengen waar medewerkers tegenaan lopen. Als de OR signaleert dat medewerkers geldzorgen hebben, bijvoorbeeld doordat ze niet meer de kantine in gaan om te lunchen, onderzoek dan wat er gedaan kan worden om de mensen te helpen. Er zijn altijd oplossingen. De vraag is alleen: hoe ver wil je gaan? Met elkaar kom je verder en wordt het gevoel van verbondenheid vergroot, wat ten goede komt aan iedereen.”
Duurzaam denken en doen
Het woord duurzaamheid is opgenomen in de naam van de Raad van Duurzame Medezeggenschap, omdat met het oog op duurzaamheid wordt gedacht en gedaan. Jongejan: “In mijn beleving is de onvoorspelbaarheid van de toekomst minder groot dan we denken, mits we tijd nemen om te leren van het verleden en niet in de valkuil stappen om hoofdzakelijk op basis van financieel gewin keuzes te maken. Als we duurzaamheid integreren in ons denken en handelen en de volgende generatie meenemen in onze besluitvorming kunnen we bijdragen aan een betere wereld, ook als organisatie. Juist als organisatie.”
Lange-termijn-denken
Als het gaat om duurzaamheid heeft Jongejan het niet alleen over de energietransitie of het klimaat. Jongejan: “Het begint bij ons denken over samenwerken, diversiteit, het reisbeleid, wat we doen in de kantine.” Maar als er problemen spelen zoals armoede onder medewerkers, is er dan wel ruimte om te denken over duurzaamheidsvraagstukken die het milieu betreffen? Jongejan: “Het kan allebei en het moet allebei. Mensen stellen prioriteit aan problemen die nu spelen en denken niet aan de lange termijn. Terwijl lange-termijn-denken nodig is om de grote problemen die op ons afkomen, te kunnen oplossen. Daarom moet je elkaar helpen.”
Nieuwe manier van leven en economie
“We zijn in Nederland kapitaalkrachtig, maar armoedig als het gaat om het uitputten van de aarde en de mensen. Er is een tekort aan personeel en aan grondstoffen. Mensen ervaren steeds meer stress en minder betrokkenheid met de samenleving. We moeten toe naar een nieuwe manier van leven en economie. Al ons denken was geënt op geld. Wat we zagen als de grootste waarde heeft geresulteerd in kapitaal.
Tijd als vriend
We moeten tijd als onze vriend gaan zien en de tijd nemen om anders te kijken naar de mensen en de aarde. Kapitaal is een middel om dat voor elkaar te krijgen. Binnen de organisaties kunnen we hier een begin mee maken door een Raad voor Duurzame Medezeggenschap in te stellen.”
Wil jij als OR ook meer waarde creëren en de verbinding in de organisatie positief versterken? Onze visie, training en advies met betrekking tot de Raad voor Duurzame Medezeggenschap kan jullie verder helpen.
Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door de Goldschmeding Foundation.